Do konsultacji trafił projekt ustawy o zmianie ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych z dnia 16 sierpnia 2022 r.

Głównym założeniem projektu jest uproszczenie i doprecyzowanie przepisów ustawy w oparciu o doświadczenia nadzorcze ministra właściwego do spraw gospodarki sprawującego nadzór merytoryczny nad działalnością biur informacji gospodarczej. Projekt zasługuje w ogólności na pozytywną ocenę, bowiem wydaje się, iż rzeczywiście ma on na celu ujednolicenie i doprecyzowanie regulacji. Wymaga jednak poprawek w szczególności w odniesieniu do przyznania budzących wątpliwości natury konstytucyjnej kompetencji właściwemu ministrowi do pomijania gwarancyjnych norm stosownych procedur.

I. Adres elektroniczny

Zasadniczo pozytywną zmianą proponowaną w Projekcie byłoby rozszerzenie katalogu informacji gospodarczej o dane adresu do korespondencji elektronicznej. W Projekcie postuluje się dodanie tej kategorii wyłącznie w art. 2 ust. 1 pkt 1 lit b) Ustawy. Bardziej czytelnym byłoby wyłączenie tej kategorii do osobnej jednostki redakcyjnej. Dzięki temu dane podstawowe takie jak „fizyczne” siedziba i adres byłyby odrębne od adresu do doręczeń elektronicznych.

II. Milczące załatwienie sprawy

Projekt przewiduje wprowadzenie możliwości – wzorem przepisów kodeksu postępowania administracyjnego – milczącego załatwienia sprawy w odniesieniu do zatwierdzania regulaminów biur przez ministra właściwego do spraw gospodarki, po zasięgnięciu opinii Ministra Sprawiedliwości oraz Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych. Samą zaproponowaną zmianę należy ocenić pozytywnie, jednak uzasadnionym byłaby głębsza ingerencja ustawodawcza i zastąpienie opiniowania przez Ministra Sprawiedliwości oraz Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych możliwością wniesienia przez nich zastrzeżeń w przepisanym terminie. Dzięki postulowanej modyfikacji możliwe byłoby wprowadzenie regulacji całkowicie milczącego załatwienia sprawy przez wszystkie zaangażowane podmioty. W przeciwnym natomiast wypadku, proponowana w Projekcie regulacja może w praktyce okazać się ułatwieniem iluzorycznym bowiem w każdym wypadku i tak konieczne byłoby oczekiwanie na pozytywne wyraźne opinie Ministra Sprawiedliwości oraz Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych. Nadto problematyczna i nieuregulowana wydaje się sytuacja gdy minister właściwy do spraw gospodarki wprawdzie nie wydaje decyzji negatywnej, co stwarzałoby dla biura pozory milczącego załatwienia sprawy, podczas gdy w postępowaniu zostały wydane negatywne opinie Ministra Sprawiedliwości lub Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych. Taka regulacja mogłaby budzić niepotrzebne wątpliwości.

III. Rejestr zapytań

Projekt zawiera w szczególności regulacje doprecyzowujące przepisy w przedmiocie funkcjonowania rejestru zapytań do biura informacji gospodarczej. Zasadniczo i kierunkowo propozycje zasługują na pozytywną ocenę jednak w niektórych miejscach mogą budzić wątpliwości i wymagać doprecyzowania. Przede wszystkim, proponowanie dodanie do art. 24 Ustawy ust. 1a stanowi z jednej strony superfluum a z drugiej strony może skutkować niepotrzebnymi wątpliwościami w praktyce. Z jednej strony jasnym jest, na zasadach przewidzianych w kodeksie postępowania administracyjnego ale też na podstawie przepisów materialnego prawa cywilnego, że pełnomocnik wywodzi swoje umocowanie z umocowania swojego mocodawcy. Jeśli zatem mocodawca pełnomocnika – tutaj podmiot udzielający pełnomocnictwa do uzyskania informacji z biura – posiada upoważnienie od konsumenta do uzyskania stosownej informacji wraz z prawem do udzielania dalszych pełnomocnictw to proponowana regulacja jest zbędna. Jeśli natomiast prawa takiego mocodawca nie posiada, to proponowana regulacja może stanowić podstawę do wątpliwości czy jest on uprawniony do działania przez pełnomocnika na mocy samej ustawy. Wreszcie proponowana regulacja skutkować może wątpliwościami czy pełnomocnictwo substytucyjne w ogóle byłoby niedopuszczalne w sprawach regulowanych ustawą – bowiem każdorazowo byłoby wymagane upoważnienie główne.  Wątpliwym jest wymaganie aby w rejestrze zapytań odnotowywać komplet danych zarówno wnioskodawcy jak i pełnomocnika w sytuacji uzyskiwania dostępu za pośrednictwem dostępu mocodawcy do systemu. W takim wypadku pełnomocnik pełni bardziej rolę posłańca lub jedynie osoby faktycznie działającej w imieniu i na rzecz mocodawcy (w szczególności chociażby jako pracownik). W konsekwencji trudno przyjąć aby dane były ujawniane odrębnie pełnomocnikowi skoro działa on na rzecz mocodawcy a nie na własną rzecz – zmiana w tym zakresie jest zatem zbędna.

IV. Kontrola

Zdecydowanie negatywnie należy ocenić proponowane uproszczenie regulacji dotyczących kontroli przeprowadzanych przez właściwego ministra oraz nakładanych ewentualnie kar. Obecna regulacja gwarantuje odrębność postępowań kontrolnych w rozumieniu ustawy prawo przedsiębiorców – z zastosowaniem przewidzianych tam gwarancji, oraz postępowań dot. nałożenia kar na podstawie regulacji kodeksu postępowania administracyjnego. Proponowana w Projekcie regulacja miałaby w założeniu umożliwiać pominięcie etapu kontrolnego i przystąpienie od razu do postępowania w przedmiocie wymierzenia kary jeśli – stosownie do uzasadnienia – „naruszenie nie będzie budzić wątpliwości w świetle materiału zgromadzonego przez ministra podczas rutynowych działań, na przykład na podstawie dokumentów przekazanych przez obywateli czy też wcześniejszej korespondencji z biurem.”. Taka regulacja byłaby nie do zaakceptowania w demokratycznym państwie prawa w szczególności jako rażąco naruszająca prawo do obrony. W założeniu miałby bowiem następować swoisty „przedsąd” bez udziału stron i możliwości obrony umożliwiający pominięcie regulacji dotyczących kontroli (i zawartych tam gwarancji) i przystąpienie od razu do postępowania w sprawie nałożenia kary. Proponowana regulacja skutkowałaby również, znacznym ryzykiem nadużyć – w szczególności w postaci oparcia wszczęcia postępowania w sprawie nałożenia kary chociażby na nieuzasadnionych i nieprawdziwych doniesieniach osób trzecich.

Zdecydowanie negatywnie należy ocenić również proponowane rozszerzenie kompetencji ministra o wiążące prawo żądania wyjaśnień i informacji od biura informacji gospodarczej. Taka regulacja jest nie do zaakceptowania w demokratycznym państwie prawa jako rażące naruszenie prawa do obrony. Stosownymi ramami żądania informacji i dokumentów, ze stosownymi gwarancjami i ograniczeniami, przewidują obowiązujące przepisy proceduralne – w szczególności kodeks postępowania administracyjnego, ale również prawo przedsiębiorców. Uregulowane tam postępowania są miejscem i trybem właściwym dla wiążącego ustalania stanu faktycznego i prowadzenia czynności kontrolnych, a poza tymi postępowaniami korespondencja winna być traktowana wyłącznie jako zwykła korespondencja, bez dodatkowych rygorów.

V. Przepisy przejściowe

Zaproponowany 30-dniowy okres vacatio legis jest zdecydowanie zbyt krótki w szczególności mając na uwadze proponowane w Projekcie zmiany techniczne dotyczące wniosków i funkcjonowania rejestrów. Takie zmiany wymagają technicznego opracowania, wdrożenia i przetestowania, w związku z czym okres 30-dniowy jawi się jako rażąco krótki. Zakładając, że Projekt zostałby przyjęty w najbliższym czasie, najwcześniejszą datą wejścia w życie Projektu mógłby być początek 2023 roku.

Dodatkowe informacje:

dr Łukasz Bernatowicz

ekspert BCC ds. infrastruktury, prawa budowlanego i zamówień publicznych, wiceprezes BCC 

  502 066 619  lukasz.bernatowicz@bcc.org.pl