Od 29 czerwca 2023 r. obowiązuje unijne rozporządzenie EUDR, którego celem jest ograniczenie wylesiania i degradacji lasów związanych z produkcją towarów wprowadzanych do obrotu i eksportowanych z UE. Nowe przepisy obejmują szeroki zakres branż – od spożywczej i meblarskiej po kosmetyczną, chemiczną, odzieżową i transportową – oraz nakładają obowiązki nie tylko na importerów, ale także producentów, przetwórców i handlowców działających na rynku unijnym.
Na czym polega i kogo dotyczy EUDR?
Rozporządzenie EUDR obowiązuje od czerwca 2023 roku. Jego podstawowym celem jest zatrzymanie importu, eksportu i produkcji towarów, które powiązane są z degradacją środowiska leśnego zarówno w UE, jak i poza nią. Celem jest także produkcja zgodna z przepisami państwa produkcji.
Co ważne, EUDR nie dotyczy wyłącznie importu. Obejmuje także eksport towarów z UE oraz ich obrót wewnątrzunijny – czyli również sytuacje, w których produkt był wytworzony w Polsce i trafia np. do klienta w Niemczech. Kluczowe jest ustalenie, kto po raz pierwszy „wprowadza produkt do obrotu” lub „udostępnia go” – takie działanie rodzą obowiązki na gruncie EUDR.
Zgodnie z materiałami Komisji Europejskiej i dokumentami roboczymi, rozporządzenie będzie miało zastosowanie do bardzo szerokiego grona firm – szacuje się, że w samej Polsce mogą to być tysiące przedsiębiorstw. Obejmie ono nie tylko dużych importerów surowców rolnych czy drewna, ale także przetwórców (np. zakłady produkujące czekoladę, meble czy kosmetyki) oraz pośredników i hurtowników.
W praktyce, każda firma, która ma jakikolwiek kontakt z towarami pochodnymi surowców objętych EUDR – np. kupuje kawę, sprzedaje książki, eksportuje czekoladę – powinna przeanalizować, czy i jakie obowiązki na niej ciążą. To nie jest przepis wyłącznie dla dużych koncernów – to regulacja o potencjalnie ogromnym zasięgu.
Od kiedy stosuje się nowe obowiązki?
Chociaż rozporządzenie EUDR formalnie obowiązuje już od czerwca 2023 roku, to jego przepisy dotyczące większości obowiązków zaczną być stosowane od 30 grudnia 2025 r. – to właśnie ten termin jest kluczowy dla większości dużych i średnich firm działających na rynku unijnym.
W przypadku mikro i małych przedsiębiorstw spełniających te kryteria na dzień 31 grudnia 2020 r., zastosowanie przepisów zostało odroczone do 30 czerwca 2026 r. Będzie to również skutkować ograniczonym zakresem obowiązków dla współpracujących z nimi średnich i dużych przedsiębiorców.
Warto zwrócić uwagę na jedną rzecz – EUDR stosuje się do produktów wprowadzanych na rynek po terminie rozpoczęcia stosowania przepisów, a nie do nabytych już towarów znajdujących się w magazynach czy np. zaimportowanych wcześniej.
W odniesieniu do niektórych produktów drewnianych przewidziano dodatkowe przepisy przejściowe, które będą obowiązywać aż do końca 2028 roku (towary objęte rozporządzeniem EUTR).
Aby EUDR mogło być skutecznie stosowane w Polsce, konieczne jest przyjęcie odpowiednich przepisów wykonawczych na poziomie krajowym. Na ten moment Ministerstwo Klimatu i Środowiska opublikowało założenia projektu ustawy wdrażającej unijne rozporządzenie EUDR. Po pierwsze, ustawa określi krajowe organy właściwe do kontroli przestrzegania EUDR. Planowane jest zaangażowanie kilku instytucji w zależności od rodzaju towaru: Inspekcji Ochrony Środowiska, Inspekcji Handlowej, Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych i Inspekcji Weterynaryjnej. Każdy z tych organów będzie miał kompetencje w odniesieniu do określonych grup towarów – np. Inspekcja Ochrony środowiska będzie odpowiadać za drewno i jego pochodne towary.
Projekt uwzględni również m.in.: uprawnienia organów, sankcje, sposób prowadzenia kontroli i udostępniania organom dokumentów i informacji.
Ustawa krajowa musi wejść w życie przed 30 grudnia 2025 r., czyli przed momentem, w którym większość obowiązków EUDR stanie się faktycznie stosowana. Dlatego już teraz warto śledzić projekt i włączyć w procedury wewnętrzne przygotowania do jego wejścia w życie, gdyż brak krajowych przepisów nie oznacza braku obowiązku wynikającego z samego rozporządzenia EUDR.
Towary objęte EUDR
Na gruncie EUDR mamy dwa podstawowe pojęcia: „odnośne towary” i „odnośne produkty”. Pierwsze to kategorie surowców uznanych za istotne z punktu widzenia ryzyka wylesiania. Mowa tu o siedmiu grupach: bydło, kakao, kawa, palma olejowa, soja, kauczuk i drewno.
Ale kluczowe znaczenie ma druga grupa – odnośne produkty. Oznaczają one produkty, które zawierają odnośne towary (ww. bydło, kakao, kawa itd.), zostały z nich wytworzone, albo którymi były karmione. Przykładowo: czekolada będzie odnośnym produktem, jeśli została wytworzona z masła kakaowego, które z kolei pochodzi z ziaren kakao, czyli odnośnego towaru. Analogicznie: skóra, mięso – mogą być odnośnymi produktami, jeśli pochodzą od bydła, a nie np. innych zwierząt hodowlanych.
W celu identyfikacji produktów objętych EUDR należy sięgnąć do załącznika I do rozporządzenia. Zawiera on konkretne kody taryfowe (CN), ale samo ich występowanie nie przesądza jeszcze o objęciu regulacją. Konieczne jest również ustalenie, że produkt rzeczywiście zawiera lub został wytworzony z odnośnych towarów – a nie np. z ich substytutów (jak palma kokosowa, która nie podlega EUDR).
W praktyce oznacza to, że każda firma – niezależnie od pozycji w łańcuchu – powinna przeanalizować kody CN towarów, które wprowadza lub eksportuje, a następnie ustalić ich faktyczne pochodzenie surowcowe. To właśnie to zestawienie – kod CN + źródło surowca – rozstrzyga, czy dany produkt podlega EUDR.
Wyłączenia towarów spod EUDR
Chociaż EUDR obejmuje szeroki zakres towarów, warto podkreślić, że istnieje szereg wyłączeń – ich znajomość może pomóc ograniczyć zbędne obowiązki.
Podsumowując, produkt musi być wymieniony w załączniku I – jeśli kod CN produktu nie został tam ujęty, EUDR nie ma zastosowania, nawet jeśli produkt zawiera odnośne towary. Kolejne wyłączenie dotyczy sytuacji, gdy produkt figuruje w załączniku I, ale nie zawiera ani nie został wytworzony z odnośnych towarów.
EUDR nie podlegają także opakowania przeznaczone wyłącznie do transportu, np. palety, skrzynie czy kartony – o ile nie stanowią one towaru samego w sobie.
Następnie, EUDR nie ma zastosowania do towarów wyprodukowanych z odnośnych towarów pozyskanych przed 29 czerwca 2023 r. (np. z drewna ściętego lub bydła urodzonego przed tą datą). To tzw. „data graniczna” – jeśli firma jest w stanie udokumentować, że odnośny towar wykorzystany do produkcji odnośnego produktu został pozyskany przed tą datą, nie podlega EUDR. W większości przypadków datą produkcji będzie data zbioru towaru, z wyjątkiem produktów z bydła, w którym to przypadku czas produkcji rozpoczyna się w dniu urodzenia bydła.
Kolejna ważna kategoria wyłączona z regulacji to produkty wytworzone z odpadów – czyli surowców wtórnych. Jeśli firma wykorzystuje do produkcji np. makulaturę, drewno z rozbiórki czy inne materiały z odzysku, nie ma obowiązku stosowania EUDR do tych partii. To istotne z punktu widzenia firm działających w modelu cyrkularnym i recyklingowym.
Wreszcie – warto śledzić planowaną nowelizację EUDR, która może doprowadzić do dodania nowych kategorii towarów lub zmian w kodach CN. Komisja Europejska prowadzi prace nad rewizją załączników, co oznacza, że zakres regulacji może się jeszcze rozszerzyć. Dla firm oznacza to konieczność bieżącego monitorowania zmian – także po grudniu 2025 r.
Dowiedz się więcej o EUDR:
Kogo i od kiedy dotyczy unijne rozporządzenie o deforestacji (EUDR)?
Czy Twój towar podlega EUDR? Sama obecność w załączniku to za mało
Należyta staranność w EUDR – jak wykazać zgodność towarów z nowymi przepisami UE?
Oświadczenie należytej staranności – kluczowy obowiązek w EUDR
Autor: Sebastian Kopacz, Senior Konsultant, Bieżące Doradztwo Podatkowe, Grant Thornton
Kontakt: +48 22 205 4800, kontakt@pl.gt.com
Grant Thornton to jedna z wiodących organizacji audytorsko-doradczych na świecie. W Polsce działamy od 1993 roku. Zatrudniamy zespół ponad 1000 osób, posiadamy biura w 7 kluczowych aglomeracjach, a rocznie obsługujemy ponad 2,4 tys. Klientów. Na świecie jesteśmy obecni w 147 krajach i zatrudniamy ponad 68 tys. pracowników, a historia firmy sięga 1904 roku.
