Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1115, znane szerzej jako EUDR – European Union Deforestation Regulation, to jeden z kluczowych elementów Europejskiego Zielonego Ładu i strategii UE na rzecz ochrony klimatu oraz bioróżnorodności. Regulacja ta wprowadza zupełnie nowe standardy prowadzenia działalności gospodarczej dla firm działających na rynku unijnym, obejmując zarówno przedsiębiorstwa importujące towary, jak i producentów w UE. Jej zasadniczym celem jest ograniczenie popytu na produkty związane z wylesianiem i degradacją lasów oraz wyeliminowanie ich z unijnego rynku.
Jakie towary i produkty obejmują przepisy EUDR?
EUDR dotyczy siedmiu kluczowych surowców rolnych i leśnych: bydła, kakao, kawy, oleju palmowego, soi, kauczuku, drewna.
Co istotne, zakres regulacji obejmuje nie tylko surowce pierwotne, lecz także setki produktów pochodnych wymienionych w załączniku do rozporządzenia. Oznacza to, że przykładowo nie tylko ziarna kawy, lecz również część produktów z nich wytwarzanych (np. ekstrakty czy oleje) podlegają przepisom. Jednocześnie niektóre wyroby zawierające te składniki – jak chociażby mydło z dodatkiem oleju palmowego – nie zostały ujęte w katalogu i nie będą objęte obowiązkami.
Tego rodzaju selektywne podejście wymaga od firm bardzo dokładnej analizy klasyfikacji taryfowej swoich towarów. Błędna ocena może bowiem skutkować naruszeniem regulacji i nałożeniem sankcji.
Kto dotyczy rozporządzenie EUDR?
Rozporządzenie obejmuje wszystkie przedsiębiorstwa, które wprowadzają na rynek unijny lub eksportują towary wskazane w katalogu. Wyróżnia się tu dwie podstawowe kategorie podmiotów:
- Operatorzy – to firmy, które po raz pierwszy wprowadzają produkty objęte EUDR na rynek UE bądź je z niego wywożą. Przykładem operatora może być importer kawy z Brazylii albo producent w UE sprzedający kakao do krajów trzecich.
- Traderzy – czyli podmioty, które zajmują się dalszym obrotem towarami już znajdującymi się w Unii.
Regulacja wprowadza także rozróżnienie ze względu na wielkość przedsiębiorstwa. Duże firmy muszą sprostać pełnemu katalogowi obowiązków w pierwszej kolejności. Mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) zyskają półroczny okres przejściowy – ich obowiązki wejdą w życie 30 czerwca 2026 r., podczas gdy duże podmioty muszą być gotowe już 30 grudnia 2025 r.
Nowe obowiązki przedsiębiorców
Aby móc wprowadzać na rynek produkty objęte EUDR, przedsiębiorca musi spełnić trzy podstawowe warunki:
- Deforestation-free – towary nie mogą pochodzić z terenów, które zostały wylesione po 31 grudnia 2020 r.
- Legalność – produkcja musi być zgodna z prawem kraju pochodzenia, w tym z przepisami dotyczącymi użytkowania gruntów, ochrony środowiska, prawa pracy i praw ludności lokalnej.
- Due Diligence Statement (DDS) – przedsiębiorca musi złożyć specjalne oświadczenie o należytej staranności, potwierdzające zgodność towaru z EUDR.
W praktyce oznacza to konieczność stworzenia i utrzymywania systemu należytej staranności, obejmującego gromadzenie danych o dostawcach (w tym współrzędnych GPS działek, na których prowadzona jest produkcja), ocenę ryzyka, stosowanie działań naprawczych, a także przechowywanie dokumentacji przez minimum 5 lat.
Kluczowe terminy EUDR
- 29 czerwca 2023 r. – wejście w życie EUDR,
- 30 grudnia 2025 r. – początek obowiązywania dla dużych przedsiębiorstw,
- 30 czerwca 2026 r. – początek obowiązywania dla MŚP.
Dlaczego warto przygotować się już teraz?
Choć termin stosowania przepisów wydaje się odległy, realia gospodarcze pokazują, że dostosowanie się do EUDR to proces wieloetapowy. Firmy będą musiały m.in.:
- przeprowadzić audyt dostawców,
- ustalić, czy produkty znajdują się w katalogu EUDR,
- wdrożyć systemy zbierania danych geolokalizacyjnych,
- przygotować procedury raportowania i składania oświadczeń DDS.
Brak zgodności będzie wiązać się nie tylko z ryzykiem kar finansowych i konfiskaty towarów, ale także z poważnymi stratami wizerunkowymi. Klienci coraz częściej oczekują bowiem, że produkty, które trafiają na rynek europejski, są wytwarzane w sposób etyczny i przyjazny środowisku.
W naszej ocenie przedsiębiorcy powinni rozpocząć przygotowania już dziś – od analizy ryzyk, poprzez mapowanie dostawców, aż po wdrażanie systemów należytej staranności. Im wcześniej zostaną podjęte działania, tym większa szansa na bezproblemowe funkcjonowanie w nowych realiach prawnych od 2025 i 2026 roku.
Autor – Wojciech Frankiewicz, Kancelaria Staniek&Partners
Partner | Adwokat | Doradca podatkowy
