Podczas posiedzenia Zespołu ds. Demografii i Rynku Pracy Rady Dialogu Społecznego omówiono kluczowe wyzwania demograficzne stojące przed Polską oraz konieczność usprawnienia polityki demograficznej na poziomie rządowym. Dyskusja koncentrowała się na malejących zasobach pracy, starzeniu się społeczeństwa oraz pilnej potrzebie skoordynowanych działań obejmujących wiele resortów. Business Centre Club reprezentował Witold Michałek – wiceprezes BCC, ekspert ds. gospodarki, legislacji i lobbingu.

W posiedzeniu uczestniczyli przedstawiciele Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej: Inga Domagała, dyrektor Departamentu Demografii i Marcin Wiatrów, wicedyrektor Departamentu Rynku Pracy.

Strona rządowa poinformowała, że trwają prace nad nowym dokumentem określającym politykę demograficzną państwa, obejmującym zarówno kwestie dzietności, jak i starzenia się społeczeństwa. Podkreślono, że podniesienie współczynnika dzietności do poziomu 2,0 nie jest obecnie osiągalne w przewidywalnej perspektywie. Ministerstwo prowadzi działania wspierające dzietność oraz kampanie edukacyjne zachęcające do rodzicielstwa.

Omówiono również sytuację na rynku pracy — liczba osób w wieku produkcyjnym od 15 lat maleje. Aktualnie nieznacznie wzrosła – dzięki imigracji. W ostatniej dekadzie aktywność zawodowa wzrosła z 55 do 69 procent, jednocześnie utrzymują się trudności w pozyskiwaniu pracowników, także w administracji publicznej. Ministerstwo realizuje pilotaż projektu OECD dotyczącego aktywizacji zawodowej, a potencjał aktywizacji osób nieaktywnych, w tym seniorów, szacowany jest na około milion osób. Trwają również przygotowania programów integracyjnych dla imigrantów, obejmujących m.in. szkolenia językowe i branżowe.

W dyskusji przedstawiciel Pracodawców RP zwrócił uwagę, że według prognoz Polska ma najgorszą na świecie perspektywę demograficzną do 2060 roku, co jego zdaniem wymaga strategii adekwatnej do skali wyzwań.

Tak złożony problem nie może być rozwiązywany jedynie w ramach jednego resortu i konieczne jest podniesienie rangi polityki demograficznej na poziomie rządowym, między innymi poprzez powołanie międzyresortowego zespołu o charakterze zarządczo-koordynującym. – mówił Witold Michałek.

Aby działania rządu ukonkretnić i przybliżyć do realiów i potrzeb gospodarki, należy klasyczną definicję polityki demograficznej, która przyjmuje, że: „Polityka demograficzna to wszelkie działania państwa mające na celu ukształtowanie liczby i struktury ludności (np. wieku, płci, rozmieszczenia) w celu osiągnięcia pożądanych celów społeczno-gospodarczych, głównie poprzez wpływ na dzietność, migrację, starzenie się społeczeństwa), rozszerzyć co najmniej o dodatkowy komponent – „ To wszelkie działania państwa minimalizujące negatywne społeczne i gospodarcze skutki dot. bieżącego i prognozowanego stanu liczbowego i struktury ludnościowej, w tym przestrzennej”. – dodał ekspert.

W toku dyskusji omówiono konieczność zwiększania liczby osób wchodzących na rynek pracy m.in. poprzez rozwój usług opiekuńczych, aktywizację osób starszych oraz właściwie zaprojektowaną politykę migracyjną i integracyjną. Poruszono także kwestię spowolnionego wzrostu wydajności pracy oraz potrzebę inwestycji w automatyzację, digitalizację i rozwój kompetencji pracowników, zwłaszcza starszych. Wskazano również na rosnące koszty systemów społecznych i zdrowotnych, konieczność ich reformy oraz potrzebę racjonalnego podejścia do wieku emerytalnego i systemu świadczeń. Zwrócono także uwagę na narastające różnice przestrzenne w rozmieszczeniu ludności i potrzebę prowadzenia polityki wspierającej rozwój regionów wyludniających się, zarówno poprzez inwestycje, jak i lepszą dostępność usług publicznych.

W podsumowaniu ustalono, że na kolejne posiedzenia Zespołu zaplanowane na styczeń 2026 zostaną zaproszeni przedstawiciele rządu o wyższym, politycznym umocowaniu. Spotkanie będzie poświęcone strategii wspierania inwestycji, w oparciu o materiał przygotowany przez Pracodawców RP.

Wyzwania dla gospodarki:

1. Zbyt mała liczba nowych osób wchodzących na rynek pracy w stosunku do potencjału.

Proponowane, przykładowe kierunki działań państwa:

1. a) wieloczynnikowe działania pronatalne, w tym poprzez politykę dostępnych mieszkań dla młodych, poprawę infrastruktury opieki nad niemowlętami i dziećmi, a także wyrównanie poziomu wykształcenia kobiet i mężczyzn, aby zmniejszyć problem niedopasowania partnerów tworzących trwałe związki,
2. b) „uwolnienie” rodziców dla rynku pracy, dzięki wsparciu finansowemu w kierunku stworzenia rynku dla usług opiekuńczych nad dziećmi,
3. c) aktywizacja zawodowa osób starszych i biernych zawodowo, m.in. system zatrudniania na część etatu,
4. d) stworzenie zbilansowanej polityki migracyjnej (liczbowo i zgodnie z popytem na określone zawody), w tym narzędzia integracji lub asymilacji imigrantów i ich rodzin,
5. e) przeciwdziałanie emigracji pracowników z Polski, np. poprzez utworzenie systemu kredytowania atrakcyjnych, płatnych kierunków studiów w Polsce.

2. Spadek lub zbyt powolny wzrost wydajności siły roboczej.

Przykładowe kierunki działań państwa:

1. wspieranie automatyzacji i digitalizacji miejsc pracy,
2. umożliwienie dopływu zagranicznych pracowników, którzy mogą sprostać wymaganiom danego stanowiska pracy,
3. wspieranie pozyskiwania nowych umiejętności zawodowych przez starszych pracowników,

3. Rosnące koszty opieki społecznej i medycznej oraz niewydolność systemu zabezpieczenia społecznego

Przykładowe kierunki działań państwa:

1. Reforma systemu opieki zdrowotnej, w tym – zwiększenie liczby i zakresu programów profilaktyki zdrowotnej,
2. reforma i unifikacja systemu emerytalnego,
3. racjonalizacja wieku emerytalnego,
4. racjonalizacji systemu transferów społecznych.

4. Rosnące zróżnicowanie przestrzenne rozmieszczenia ludności w kraju. Wyludnianie się części regionów oraz napływ wewnętrznych migrantów do dużych ośrodków miejskich.

Przykładowe kierunki działań państwa:

1. Polityka inwestycyjna wspierająca rozwój miejsc pracy w regionach wyludniających się,
2. Polityka mieszkaniowa wspierająca budowę i wynajem mieszkań w wyludniających się regionach,
3. Programy wzrostu jakości opieki zdrowotnej i edukacji w tych regionach,
4. Zróżnicowanie regionalne płacy minimalnej w celu ochrony miejsc pracy w MSP w regionach słabo rozwiniętych gospodarczo.