Od 15 lipca 2016 r. obowiązują przepisy umożliwiające administracji skarbowej stosowanie generalnej klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania. Celem wprowadzenia tych regulacji było określenie granic legalnej optymalizacji podatkowej.
Wcześniej, pojęcie unikania opodatkowania nie było zdefiniowane i można było je rozumieć jako legalne działanie, czasem szereg kolejno po sobie następujących czynności, które miały na celu minimalizację obciążeń podatkowych. Należy pokreślić, że każda taka próba podejmowana miała być dozwolonymi przez prawo środkami.
Unikanie opodatkowania należy odróżnić od uchylania się od opodatkowania. Uchylanie się od opodatkowania jest niedozwolone przez przepisy prawa i traktowane jest jako przestępstwo. W tym przypadku jest to celowe działanie zmierzające do nielegalnego zmniejszenia obciążeń podatkowych.
W stanie prawnym obowiązującym do 15 lipca 2016r. organy podatkowe nie miały podstaw do kwestionowania czynności dokonanych przez podatników w celu legalnego zmniejszenia obciążeń podatkowych.
Oczywiście, starały się wykazać, że podatnicy celowo dokonywali czynności, których rzekomym celem było obejście prawa i zmniejszenie wysokości podatków. Jednak tej praktyki nie potwierdza orzecznictwo sądów administracyjnych, a wręcz przeciwnie wyroki wskazują, że organy podatkowe nie miały podstaw prawnych do kwestionowania działań optymalizacyjnych (np. wyroki z 06.12.2017 r. I SA/Bd 896/17; z 30.05.2017 r. I FSK 462/16; z 19.12.2016 r. II FSK 1969/16).
W ostatnim czasie można jednak zauważyć wzmożoną aktywność organów podatkowych przejawiającą się w prowadzeniu kontroli podatkowych i celno-skarbowych dotyczących działań optymalizacyjnych podejmowanych przez podatników przez 15 lipca 2016 r. Kontrole są realizowane na terenie całego kraju i wydaje się, że jest to działanie zaplanowane i koordynowane przez administrację skarbową. Decydujące znaczenie ma stwierdzenie, czy podatnik wykonywał czynności w celu osiągnięcia korzyści podatkowej, sprzecznej z prawem. Przepis art. 119a Ordynacji podatkowej, który definiuje zakres unikania opodatkowania dotyczy jednak tylko korzyści podatkowych, których skutki wystąpiły po 15 lipca 2016 r. Do korzyści podatkowych uzyskanych przed tym dniem przepisy Ordynacji podatkowej, w zakresie klauzuli o unikaniu opodatkowania, nie mają zastosowania.
Zgodnie z obecnie obowiązującą, definicją przez unikanie opodatkowania rozumie się czynność dokonaną przede wszystkim w celu osiągnięcia korzyści podatkowej, sprzecznej w danych okolicznościach z przedmiotem i celem przepisu ustawy podatkowej. Jeżeli sposób działania podatnika był sztuczny, to czynność ta nie skutkuje osiągnięciem korzyści podatkowej.
Czynność uznaje się za podjętą przede wszystkim w celu osiągnięcia korzyści podatkowej, gdy pozostałe cele ekonomiczne lub gospodarcze czynności wskazane przez podatnika, należy uznać za mało istotne. Korzyścią podatkową będzie:
• niepowstanie zobowiązania podatkowego, odsunięcie w czasie powstania zobowiązania podatkowego lub obniżenie jego wysokości albo powstanie lub zawyżenie straty podatkowej, oraz
• powstanie nadpłaty lub prawa do zwrotu podatku albo podwyższenie kwoty nadpłaty lub zwrotu podatku.
W praktyce, organy najczęściej kwestionują skutki prawne czynności podejmowanych przed 15 lipca 2016 r. w zakresie:
• aportów zorganizowanej części przedsiębiorstwa,
• aportów znaków towarowych i ich amortyzację,
• sprzedaży udziałów ze stratą,
• obejmowania udziałów z dużym agio,
• aportów do spółek osobowych (do 2010 r.)
• wymiany udziałów,
• wykorzystywania formy prawnej prowadzonej działalności gospodarczej w formie Spółki Komandytowo-Akcyjnej,
• aportów WNiP, a w szczególności aporty know-how,
• czynności mających na celu ujawnienie wartości firmy w sposób pozwalający na jej amortyzację,
• zmiany udziałów w zyskach i stratach spółek osobowych nie powiązane z transferem aktywów do spółki.
Więcej informacji / kontakt do eksperta:
prof. Adam Mariański
ekspert BCC ds. restrukturyzacji i sukcesji biznesu
tel. 42 207 76 76
e-mail: adam.marianski@bcc.org.pl
