Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania lichwie przewiduje dalekoidącą ingerencję w swobodę działalności gospodarczej i budzi wiele istotnych zastrzeżeń Business Centre Club. BCC popiera walkę z nieprawidłowościami występującymi na każdym rynku. Należy jednak pamiętać, iż tam gdzie państwo przereguluje gospodarkę, pojawia się szara strefa, co jest zjawiskiem absolutnie niepożądanym i niekorzystnym z punktu widzenia warunków prowadzenia biznesu.

Z punktu widzenia przedsiębiorcy:

• Zaproponowane w projekcie ustawy rozwiązania premiują dłużników kosztem wierzycieli – umożliwią nierzetelnemu dłużnikowi, przeciwko któremu wierzyciel był zmuszony wystąpić aż do sądu i komornika, dalsze wieloletnie zaleganie z zapłatą stosunkowo niewielkiej kwoty.

• Obecny zapis art. 5 projektu ustawy może spowodować konflikt kompetencyjny pomiędzy organami kontroli. Rynek kontroluje już bowiem Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych, Rzecznik Finansowy, Generalny Inspektor Informacji Finansowej. Kompetencje wymienionych instytucji i KNF się nakładają.

• W kwestii uprawnienia KNF do wydania zaleceń wskazać należy, iż tak jak w przypadku ustawy prawo bankowe, zalecenia powinny mieć formę decyzji administracyjnej, od której stronie przysługiwać będą środki zaskarżenia. W przeciwnej sytuacji KNF będzie mógł dowolnie i w sposób dyskrecjonalny wpływać na działalność instytucji pożyczkowych bez żadnej możliwości sądowej kontroli prawidłowości działania.

• Poważne wątpliwości budzi nałożenie obowiązku korzystania przez kredytodawcę z usług instytucji utworzonych na podstawie przepisów art. 105 ust. 4 Prawa bankowego oraz z usług podmiotów działających w oparciu o przepisy ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych. W praktyce oznacza to konieczność korzystania przez instytucje pożyczkowe z usług jednego, konkretnego podmiotu – Biura Informacji Kredytowej. Projekt narusza w tym zakresie istotne zasady konstytucyjne – art. 22 i art. 31 ust. 3 Konstytucji, w tym zasadę konkurencyjności.

• Projekt zakłada również zmianę Ustawy o kredycie w zakresie dotyczącym pozasodsetkowych kosztów kredytu – art. 36a ust. 1. Ograniczenie w zakresie limitu kosztów, którymi można obciążyć konsumenta zostało wprowadzone do Ustawy o kredycie w marcu 2016 r. Istotnym zarzutem zgłaszanym przy wprowadzeniu wskazanej regulacji był brak oceny wartości, które zostały określone w nowelizacji ustawy. Projektodawca dokonał prostego zabiegu zmniejszenia pozaodsetkowych kosztów kredytu: zależnych od całkowitej kwoty kredytu – z 25% na 20% i zależną od okresu spłaty – z 30% na 25%. Ponadto, zmieniona została reguła określająca zasadę, że pozaodsetkowe koszty kredytu w całym okresie kredytowania nie mogą przekroczyć 75% całkowitej kwoty kredytu – obecnie obowiązuje zasada 100% całkowitej kwoty kredytu. W chwili obecnej sam projekt – w Ocenie Skutków Regulacji określa, że ta regulacje z 2016 r. spowodowały zmianę rentowności pożyczek (sektor pozabankowy) z 15% do 3%. Trudno wyobrazić sobie, że rentowność ta mogłaby by być jeszcze niższa. Niestety, w uzasadnieniu projektu ustawodawca nie przedstawił racjonalnych symulacji wpływu takiej zmiany na cały sektor pozabankowy. Biorąc pod uwagę dodatkowe obciążenia przedsiębiorców z tego sektora wynikające z projektu oraz obniżenie pozaodsetkowych kosztów kredytu, można założyć, że sektor ten przestanie w ogóle istnieć. W konsekwencji, na rynku udzielania pożyczek pojawi się szara strefa.

• Nietrafionym pomysłem jest obligatoryjne utworzenie z uzyskanych, z baz zewnętrznych, wyników załącznika do umowy o kredyt konsumencki. Przy założeniu, że umowa taka będzie miała postać pisemną, po stronie przedsiębiorcy zachodzi konieczność wydrukowania uzyskanych raportów, gdy raport z Biura Informacji Kredytowej obejmuje ok. 300 stron. Wątpliwe jest, by niósł on jasny i zrozumiały przekaz dla kredytobiorcy, a generuje istotne, dodatkowe koszty samego zawarcia umowy o kredyt konsumencki, obejmujące wartość zapłaconą za pozyskanie raportu od podmiotu zewnętrznego oraz dołączenia go do umowy. Cena za uzyskanie raportu w Biurze Informacji Kredytowej jest dziesięciokrotnie wyższa niż cena uzyskania takiego raportu w Biurze Informacji Gospodarczej. Przy czym, należy podkreślić, że zgodnie z art. 26 ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych „Podmiot, który otrzymał od biura informacje gospodarcze dotyczące dłużnika będącego konsumentem, nie może ich ujawnić innym osobom”. Wobec tego, załączenie tych informacji do umowy będzie stanowiło naruszenie ww. ustawy.

Z uwagi na skalę i rangę proponowanych zmian oraz konieczność dostosowania się do nowych regulacji, BCC proponuje aby ustawa weszła w życie po upływie 12 miesięcy od jej ogłoszenia.

Więcej informacji w załączeniu 2019.03.05 Opinia BCC do projektu ustawy antylichwiarskiej

Kontakt dla mediów:

Radosław Płonka
ekspert BCC ds. prawa gospodarczego
tel. 501 177 515
e-mail: radoslaw.plonka@bcc.org.p

Emil Muciński
rzecznik, Instytut Interwencji Gospodarczych BCC
tel. 602 571 395, 22 58 26 113
e-mail: emil.mucinski@bcc.org.pl; instytut@bcc.org.pl