Działania rządu w I kwartale 2021 r. w niewielkim stopniu (lub wręcz w zerowym) wpłynęły na zmianę złego stanu środowiska w Polsce. W tym okresie poddawane były i są obecnie obszernym konsultacjom społecznym najistotniejsze dokumenty, które oddziałują na politykę rządu, w tym: Polityka Energetyczna Polski 2040 przyjęta i opublikowana w marcu w Monitorze Polskim, Nowa Polityka Przemysłowa, Krajowy Plan Odbudowy finansowany z Europejskiego Funduszu Odbudowy, oraz – wynikające z nowej umowy spójności – nowe regionalne i centralne programy operacyjne związane z podziałem funduszy europejskich na lata 2021 – 2027.
Był to okres wyjątkowo trudny, ponieważ uzgodnienie tych programów, które prawie w 70% są związane z obszarem środowiskowym i cyfryzacyjnym, odbywało się w sytuacji wyjątkowych napięć politycznych.
O ile program „Czyste Powietrze” dysponujący ogromnym budżetem ponad 100 mld zł, zarządzany i finansowany „centralnie” należy uznać za porażkę rządu w realizacji projektów mogących znacznie i szybko poprawić tragiczną jakość powietrza w Polsce, to przynajmniej kolejny program „Mój Prąd”, skierowany na dofinansowanie fotowoltaiki i wysokoefektywnych źródeł energii, odniósł sukces przyczyniając się do poważnego rozwoju energetyki prosumenckiej.
Na tym tle warto zauważyć dużą aktywność administracji samorządowej w obszarze środowiskowym. Jest to o tyle cenne i interesujące z uwagi na bezpośrednią odpowiedzialność tej administracji za stan środowiska i zarządzanie jej poszczególnymi komponentami.
Urzędy miast i gmin, pomimo trudnej sytuacji gospodarczej, utrzymują na wysokim poziomie zaangażowanie w poprawianie jakości powietrza i przeznaczają z bieżących budżetów dużo wyższe środki niż w przypadku rządowego programu „Czyste powietrze” na wymianę kotłów węglowych i działania edukacyjne. Podobnie urzędy marszałkowskie (szczególnie: podlaskie, mazowieckie, dolnośląskie, opolskie, pomorskie) podjęły szereg inicjatyw związanych z poprawą jakości środowiska, w tym na masową skalę inwentaryzacje źródeł jego zanieczyszczania.
Pomimo braku rządowych dokumentów strategicznych, szereg samorządów wojewódzkich podjęło wyprzedzające przygotowania do wyznaczenia celów wynikających z Europejskiego Zielonego Ładu w tym np. zmierzających do budowy programów regionalnych dot. Gospodarki o Obiegu Zamkniętym (podkarpackie, śląskie). Duże i niesłabnące zaangażowanie obserwuje się również w podejmowaniu inwestycji związanych z efektywnością energetyczną i zielonym transportem. Zwiększyła się liczba planów mobilności miejskich, wyznaczania stref ograniczonego ruchu samochodowego, wymiany na bezemisyjny taboru autobusowego, budowa park&ride, oraz termomodernizacji budynków użyteczności publicznej.
Pomimo sukcesów administracji samorządowej, należy odnotować również szereg negatywów jak choćby poważne wydłużenia procesów decyzyjnych powodowanych lockdownami, utrudnioną i rozciągniętą w czasie komunikację z administracją, a głuche telefony i brak przekierowań mailowych to zmora kontaktów klientów z urzędnikami. Utrudniony i wolny proces procedowania elektronicznego wskazuje na ograniczoną i nierówną transformację cyfrową naszego kraju.
Sprawność regionalnej administracji samorządowej w zarządzaniu zagadnieniami jakości środowiska dla wszystkich jego komponentów, nawet przy skromniejszych środkach finansowych jest dużo wyższa niż zarządzanie centralnej administracji rządowej.
Dlatego Gospodarczy Gabinet Cieni BCC, z uwagi na bardzo mierny postęp w poprawie jakości środowiska naszego kraju, rekomenduje i oczekuje rozważenia dokonania restrukturyzacji systemu zarządzania problemami środowiskowymi w kierunku jego decentralizacji. W zasadniczym stopniu zdecentralizowana powinna być również redystrybucja środków unijnych przeznaczonych na realizację nowych, regionalnych programów operacyjnych.
Opracowanie jest elementem Raportu Gospodarczego Gabinetu Cieni BCC dot. I kwartału 2021 r. W najbliższych dniach będziemy przedstawiać poglądy poszczególnych ministrów związane z obecną sytuacją oraz rekomendacje na najbliższe miesiące.
Ekspert:
RYSZARD PAZDAN
minister środowiska Gospodarczego Gabinetu Cieni BCC
Uczestnik prac i członek Komitetu Monitorującego Programy Operacyjne nowej perspektywy finansowej 2014-2020, członek szeregu polskich i zagranicznych stowarzyszeń zawodowych, m.in. Polskiego Forum Akademicko-Gospodarczego, Air & Waste Management Association. Założyciel i prezes firmy ATMOTERM SA. Autor wielu publikacji i ekspertyz dotyczących m.in. gospodarki cyrkulacyjnej, zmian klimatu, emisji zanieczyszczeń, oddziaływań na środowisko, zarządzania informacjami środowiskowymi. Ekspert BCC ds. polityki środowiskowej państwa.
Tel. 661 426 679, e-mail: ryszard.pazdan@bcc.org.pl
Raport Gospodarczego Gabinetu Cieni BCC – ŚRODOWISKO i KLIMAT
Gospodarczy Gabinet Cieni BCC – profile ministrów i kontakty
Kontakt dla mediów:
Emil Muciński
rzecznik
Instytut Interwencji Gospodarczych BCC
tel. 602 571 395
e-mail: emil.mucinski@bcc.org.pl
